Hake, Henryka Dembińskiego
Poznańskie fortyfikacje istnieją już ponad 1000 lat – ich historia sięga czasów średniowiecza. W pierwszej połowie XIX wieku powstała potężna twierdza poligonalna. Później, po zjednoczeniu Niemiec, umocnienia rozbudowano w nowoczesnym systemie fortowym. W latach 1876–1886 wokół miasta zbudowano 9 fortów głównych (nr I – IX) i 3 mniejsze forty pośrednie (IVa, VIa i IXa). W latach 1887–1890 pierścień fortyfikacji rozbudowano o kolejne 6 fortów pośrednich nowego typu (Ia, IIa, IIIa, Va, VIIa i VIIIa) oraz kilkadziesiąt schronów dla piechoty, dla artylerzystów i do składowania amunicji. Fortyfikacje były rozbudowywane i modernizowane aż do wybuchu I wojny światowej i w końcu stworzyły skomplikowany system umocnień, zajmujący ogromny obszar o średnicy prawie dziesięciu kilometrów.
Forty pośrednie miały narys trapezowy. Ich zadaniem było wspomaganie obrony obszaru między fortami głównymi, dlatego na głównym wale miały stanowiska tylko dla kilku lekkich dział. W tylnej części znajdowały się jednokondygnacyjne koszary oraz główny wjazd z bramą i mostem zwodzonym. Fort był otoczony fosą głęboką na 6 m i szeroką na 9 m, chronioną przez broń przeciwszturmową umieszczoną w kaponierach na narożnikach czołowych oraz przy koszarach. Najważniejsze budowle w forcie były połączone podziemnymi korytarzami.
Fort IVa zbudowano w latach 1878–1881. W latach 1887–1890 został gruntownie zmodernizowany. Mury i sklepienia budowli podziemnych zostały wzmocnione, a kaponiery broniące fos zostały przebudowane na nowoczesne rewersowe i połączone z dziedzińcem fortu za pomocą korytarza pod fosą. Do wybuchu I wojny światowej wprowadzono różne drobne modyfikacje, np. betonowe schrony-wartownie na drodze krytej. W 1939 roku na przedstoku zbudowano niewielki betonowy schron obserwacyjno-bojowy. Po II wojnie fort został wysadzony i częściowo rozebrany; zachował się duży fragment koszar oraz murowane części kaponier rewersowych wraz z podziemnym korytarzem.
http://www.twierdza.poznan.pl/fort4a/
Foto: © Michał Luks