Budynek Dowództwa Korpusu nr V

Jerzy Stiller

Budynek Dowództwa Korpusu nr V w Poznaniu

Z pośród wielu budynków tworzących zaplecze funkcjonalne dawnej twierdzy Poznań istotne znaczenie poza budynkami koszar i magazynów miały budynki będące siedzibami dowództwa stacjonujących w Poznaniu wojsk. Armia pruska podzielona była na tzw. korpusy, których po 1813 roku było osiem. Siedziba jednego z niuch , mianowicie V korpusu mieściła się w Poznaniu. Początkowo, dowództwo korpusu umieszczono przy Al. Wilhelmow­skiej (ob. Al. Marcinkowskiego) w budynku stojącym w miejscu obec­nego gmachu Muzeum Narodowego. Niepozorny budynek kryty dwuspado­wym dachem nie był zbyt imponujący, nie mniej jego konstrukcja skrywała w strukturze dachu masywny strop bomboochronny. W roku 1889 na osi alei Wilhelmowskiej wzniesiono nowy reprezenta­cyjny budynek przeznaczony na siedzibę dowództwa korpusu. Nazwisko ar­chitekta który zaprojektował obiekt nie jest znane, podobnie jak plany bu­dowlane budynku. Zlokalizowany na osi reprezentacyjnej ulicy miasta za­mykał idealnie jego perspektywę. Składał się z dwóch czło­nów. Budynku głównego oraz znajdującego się za nim, niewielkiego pawilonu zwanego ofi­cyną lub według innych źródeł pawilonem kuchennym. Na pla­nie sytuacyj­nym z tego okresu pawilon nazwano „ bureau” co sugerowało by funkcje biu­rowo-administracyjne. Za pawilonem znajdował się niewielki dziedziniec ograniczony od strony zachodniej budynkiem stajni. Przed posiadającym pałacowy charakter budynkiem ukształtowano podjazd, a na pokrytej trawą i posiadającej parkowy charakter przestrzeni pomiędzy budynkiem a ulicą magazynową, stanął pomnik cesarza Wilhelma I. Autorem pomnika mającego upamiętniać poległych w wojnie 1870-71 był znany rzeźbiarz Robert Ba­erwald, żyjący w latach 1858 – 1896. Po wschodniej stronie budynku zapro­jektowano nie­wielki park na który otwarto wschodnią fasadę budynku. Spe­cyficzna lokali­zacja budynku sprawiła, że ta właśnie elewacja obok głównej wejściowej stała się drugą z najważniejszych fasad obiektu. Składała się ona z dwóch ryzali­tów pomiędzy którymi zaprojektowano widokowy balkon pod­trzymywany przez parę podwójnych kolumn,- oraz reprezentacyjne schody prowadzące do parku. Całość otoczono metalowym ogrodzeniem w którym ulokowano dwie reprezentacyjne bramy przymykane ozdobnymi metalowymi skrzydłami. Jedna prowadziła na teren parku, druga w kie­runku pawilonu i stajni. Budynkowi nadano charakter pałacowy o elewa­cjach skomponowa­nych w popularnym wówczas stylu neorenesansowym odwołującym się do architektury francuskiej. Tynkowana i boniowana partia cokołowa skontra­stowana została ceglanymi ścianami piętra na tle których odcinały się wyko­nane w tynku ozdobne oprawy okien. Niewiele wiemy o we­wnętrznej struktu­rze budynku. Nieliczne fotografie sugerują, iż budynek po­siadał układ trzy­traktowy a jego środek zajmował dwukondygnacyjny repre­zentacyjny hall, na który otwierał się obiegający go korytarz komunikacyjny mający charakter renesansowego krużganku. Tworzyły go półkoliste arkady podtrzymywane przez kolumny. Na poziom pierwszego piętra wiodły repre­zentacyjne trójbie­gowe schody o ozdobnej kutej balustradzie. Hall doświetlony był najprawdo­podobniej świetlikiem w dachu. W trakcie tylnym budynku znajdowała się imponujących rozmiarów sala balowa, której obecność zaznaczono wypię­trzającą się ponad płaski dach budynku przypo­minającą kopułę wystawą. Wygląd tylnej wychodzącej na kościół garnizonowy elewacji nie jest znany. Dowództwo V korpusu Armii Pruskiej stacjonowało w tym budynku do 1918r.W końcu tegoż roku zastąpiła je polsko- niemiecka Komenda Miasta, która działała do stycznia 1919r, kiedy to została zastąpiona Dowództwem Okręgu Wojskowego. W pierwszym okresie po uzyskaniu niepodległości budynki dawnego dowództwa korpusu były siedzibą Dowództwa Frontu Wielkopolskiego i ofi­cjalną siedzibą jego dowódcy gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. W budynku oficyny ulokowano część agend dowództwa. Jak podają auto­rzy książki „twierdza Poznań” tuż po odzyskaniu niepodległości pawilon ofi­cyny nazywany był domkiem fortyfikacyjnym, co podobno nawiązywało do poprzedniego użytkownika,- pruskiej administracji budowy twierdzy. Po­twierdzało by to administracyjno-biurowy, a nie kuchenny charakter pawi­lonu. W latach 1921- 1939 w budynku działało Dowództwo Okręgu Korpusu VII Armii Polskiej. W okresie okupacji budynek mieścił siedzibę woskowej komendantury miasta. W czasie walk o Poznań w 1945r. gmach główny komendantury zo­stał poważnie uszkodzony, a jego wnętrze wypalone. Decyzją nowych władz postanowiono go nie odbudowywać. Ruina została rozebrana, zachowano natomiast ostrzelany, lecz nie uszkodzony poważnie budynek dawnej oficyny. W latach 50-tych zachowany budynek przejęła firma „Kartograf” przemiano­wana później na Spółdzielnie Pracy „Kartodruk” Opuszczony przez użytkow­ników w 1998r przekazany został ostatecznie Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu, która po przeprowadzonym generalnym remoncie wnętrz użytkuje go do dnia dzisiejszego. Zachowany budynek dawnej oficyny to niewielka budowla o rzucie zbliżonym do kwadratu. Elewacje wykonane z czerwonej klinkierowej cegły boniowane narożniki budynku oraz elementy dekoracji wykonane w tynku cementowym. Układ funkcjonalny trzytraktowy , na osi elewacji zachodniej poprzedzony schodami hall. W części traktu południo­wego drewniana klatka schodowa łącząca wszystkie kondygnacje. Całość przykryta wysokim francuskim w typie dachem.