Jerzy Stiller
Budynek Dowództwa Korpusu nr V w Poznaniu
Z pośród wielu budynków tworzących zaplecze funkcjonalne dawnej twierdzy Poznań istotne znaczenie poza budynkami koszar i magazynów miały budynki będące siedzibami dowództwa stacjonujących w Poznaniu wojsk. Armia pruska podzielona była na tzw. korpusy, których po 1813 roku było osiem. Siedziba jednego z niuch , mianowicie V korpusu mieściła się w Poznaniu. Początkowo, dowództwo korpusu umieszczono przy Al. Wilhelmowskiej (ob. Al. Marcinkowskiego) w budynku stojącym w miejscu obecnego gmachu Muzeum Narodowego. Niepozorny budynek kryty dwuspadowym dachem nie był zbyt imponujący, nie mniej jego konstrukcja skrywała w strukturze dachu masywny strop bomboochronny. W roku 1889 na osi alei Wilhelmowskiej wzniesiono nowy reprezentacyjny budynek przeznaczony na siedzibę dowództwa korpusu. Nazwisko architekta który zaprojektował obiekt nie jest znane, podobnie jak plany budowlane budynku. Zlokalizowany na osi reprezentacyjnej ulicy miasta zamykał idealnie jego perspektywę. Składał się z dwóch członów. Budynku głównego oraz znajdującego się za nim, niewielkiego pawilonu zwanego oficyną lub według innych źródeł pawilonem kuchennym. Na planie sytuacyjnym z tego okresu pawilon nazwano „ bureau” co sugerowało by funkcje biurowo-administracyjne. Za pawilonem znajdował się niewielki dziedziniec ograniczony od strony zachodniej budynkiem stajni. Przed posiadającym pałacowy charakter budynkiem ukształtowano podjazd, a na pokrytej trawą i posiadającej parkowy charakter przestrzeni pomiędzy budynkiem a ulicą magazynową, stanął pomnik cesarza Wilhelma I. Autorem pomnika mającego upamiętniać poległych w wojnie 1870-71 był znany rzeźbiarz Robert Baerwald, żyjący w latach 1858 – 1896. Po wschodniej stronie budynku zaprojektowano niewielki park na który otwarto wschodnią fasadę budynku. Specyficzna lokalizacja budynku sprawiła, że ta właśnie elewacja obok głównej wejściowej stała się drugą z najważniejszych fasad obiektu. Składała się ona z dwóch ryzalitów pomiędzy którymi zaprojektowano widokowy balkon podtrzymywany przez parę podwójnych kolumn,- oraz reprezentacyjne schody prowadzące do parku. Całość otoczono metalowym ogrodzeniem w którym ulokowano dwie reprezentacyjne bramy przymykane ozdobnymi metalowymi skrzydłami. Jedna prowadziła na teren parku, druga w kierunku pawilonu i stajni. Budynkowi nadano charakter pałacowy o elewacjach skomponowanych w popularnym wówczas stylu neorenesansowym odwołującym się do architektury francuskiej. Tynkowana i boniowana partia cokołowa skontrastowana została ceglanymi ścianami piętra na tle których odcinały się wykonane w tynku ozdobne oprawy okien. Niewiele wiemy o wewnętrznej strukturze budynku. Nieliczne fotografie sugerują, iż budynek posiadał układ trzytraktowy a jego środek zajmował dwukondygnacyjny reprezentacyjny hall, na który otwierał się obiegający go korytarz komunikacyjny mający charakter renesansowego krużganku. Tworzyły go półkoliste arkady podtrzymywane przez kolumny. Na poziom pierwszego piętra wiodły reprezentacyjne trójbiegowe schody o ozdobnej kutej balustradzie. Hall doświetlony był najprawdopodobniej świetlikiem w dachu. W trakcie tylnym budynku znajdowała się imponujących rozmiarów sala balowa, której obecność zaznaczono wypiętrzającą się ponad płaski dach budynku przypominającą kopułę wystawą. Wygląd tylnej wychodzącej na kościół garnizonowy elewacji nie jest znany. Dowództwo V korpusu Armii Pruskiej stacjonowało w tym budynku do 1918r.W końcu tegoż roku zastąpiła je polsko- niemiecka Komenda Miasta, która działała do stycznia 1919r, kiedy to została zastąpiona Dowództwem Okręgu Wojskowego. W pierwszym okresie po uzyskaniu niepodległości budynki dawnego dowództwa korpusu były siedzibą Dowództwa Frontu Wielkopolskiego i oficjalną siedzibą jego dowódcy gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. W budynku oficyny ulokowano część agend dowództwa. Jak podają autorzy książki „twierdza Poznań” tuż po odzyskaniu niepodległości pawilon oficyny nazywany był domkiem fortyfikacyjnym, co podobno nawiązywało do poprzedniego użytkownika,- pruskiej administracji budowy twierdzy. Potwierdzało by to administracyjno-biurowy, a nie kuchenny charakter pawilonu. W latach 1921- 1939 w budynku działało Dowództwo Okręgu Korpusu VII Armii Polskiej. W okresie okupacji budynek mieścił siedzibę woskowej komendantury miasta. W czasie walk o Poznań w 1945r. gmach główny komendantury został poważnie uszkodzony, a jego wnętrze wypalone. Decyzją nowych władz postanowiono go nie odbudowywać. Ruina została rozebrana, zachowano natomiast ostrzelany, lecz nie uszkodzony poważnie budynek dawnej oficyny. W latach 50-tych zachowany budynek przejęła firma „Kartograf” przemianowana później na Spółdzielnie Pracy „Kartodruk” Opuszczony przez użytkowników w 1998r przekazany został ostatecznie Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu, która po przeprowadzonym generalnym remoncie wnętrz użytkuje go do dnia dzisiejszego. Zachowany budynek dawnej oficyny to niewielka budowla o rzucie zbliżonym do kwadratu. Elewacje wykonane z czerwonej klinkierowej cegły boniowane narożniki budynku oraz elementy dekoracji wykonane w tynku cementowym. Układ funkcjonalny trzytraktowy , na osi elewacji zachodniej poprzedzony schodami hall. W części traktu południowego drewniana klatka schodowa łącząca wszystkie kondygnacje. Całość przykryta wysokim francuskim w typie dachem.